Σύμφωνα με την παράδοση το μοναστήρι στο χωριό Προυσός της Ευρυτανίας χτίστηκε στο σημείο το οποίο επέλεξε κατά θαυματουργό τρόπο η Υπεραγία Θεοτόκος.
Σπίτι της Παναγιάς, της Κυράς της Ρούμελης
Το ιστορικό μοναστηριακό συγκρότημα, που χρονολογείται από το 829 μ.Χ, απέχει 35 χιλιόμετρα από το Καρπενήσι. Στο μονοπάτι που οδηγεί στην Μονή, βρίσκονται τα πατήματα της Παναγίας , επτά σχήματα διαφορετικού χρώματος που αποτελούν σύμφωνα με την ιερά παράδοση τα ίχνη που άφησε στον κάθετο βράχο που υπάρχει σε αυτό το σημείο, η Παναγία στο δρόμο της για τον Προυσό.
Η ιερή εικόνα της Παναγίας, δημιούργημα του Ευαγγελιστή Λουκά, φυγαδεύτηκε το 829 μχ, κατά την περίοδο της Εικονομαχίας, στην Προύσα της Μικράς Ασίας προκειμένου να γλιτώσει από το κάψιμο των βυζαντινών εικόνων που είχε διατάξει ο Αυτοκράτορας Θεόφιλος. Την εικόνα μετέφερε στην Ελλάδα ένας νεαρός άνδρας που ονομαζόταν Διονύσιος, αλλά για άγνωστη αιτία αυτή χάθηκε όταν ο νέος έφθασε στη Θράκη.
Από την Θράκη η εικόνα εμφανίστηκε στην Ευρυτανία, κάνοντας αισθητή την παρουσία της σε έναν βοσκό με έναν φωτεινό στύλο που έφθανε από τη γη στον ουρανό, στις 23 Αυγούστου (ημέρα της Αποδόσεως της εορτής της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου). Αυτή είναι και η ημερομηνία που εορτάζεται η μνήμη της εικόνας στην μονή όπου μεταφέρθηκε, καθώς θεωρήθηκε ότι αυτός ήταν ο τόπος που επέλεξε η Μεγαλόχαρη για να “κατοικήσει”.
Καθολικό (1754), εκκλησάκι των Αγίων Πάντων (1754), Σχολή Γραμμάτων (1820), Μουσείο εκκλησιαστικών αντικειμένων, Μουσείο ελληνικών γραμμάτων της Ρούμελης και ξενώνες
Σύμφωνα με το ιστορικό της Ιεράς Μονής, πολλά κτίρια της καταστράφηκαν επί Τουρκοκρατίας, ενώ στο πιο πρόσφατο παρελθόν, μελανή σελίδα αποτελεί η εισβολή των Γερμανών κατακτητών στο Μοναστήρι στις 16 Αυγούστου του 1944 και η ολοσχερής καταστροφή των κτιρίων.
Η εικόνα της Παναγίας της Προυσιώτισσας θεωρείται θαυματουργή και για το λόγο αυτό προσελκύει πλήθος πιστών από την Ελλάδα και το Εξωτερικό, ενώ το ασημένιο κάλυμμα της εικόνας το δώρισε ο οπλαρχηγός του Αγώνα Γεώργιος Καραϊσκάκης για να θεραπευτεί από ασθένεια από την οποία υπέφερε τον καιρό που φιλοξενούταν στη μονή στα μέσα της Επανάστασης. Μάλιστα μέχρι σήμερα υπάρχει στη μονή το κελλί στο οποίο διέμενε ο ήρωας του 1821.
Πηγή [απόσπασμα] Ιερά Μονή Παναγιάς Προυσιώτισσας Μοναστήρια της Ελλάδας | monastiria.gr
