Η ομορφιά του τοπίου, που αλλού είναι άγριο και επιβλητικό, γεμάτο έλατα και χαράδρες και αλλού είναι ήμερο και προσιτό, αποζημιώνει πλουσιοπάροχα τον επισκέπτη προσκυνητή. Η παράδοση τοποθετεί την ίδρυση του μοναστηριού στις αρχές του 12ου αιώνα, συγκεκριμένα στο 1111. Πλέον υπάρχουν ερείπια στην θέση «Παληομονάστηρο». Από αυτό το παλαιό «Βασιλομονάστηρο» προέρχεται η ψηφιδωτή Ιερή Εικόνα της Άκρας Ταπείνωσης του 12-13ου αιώνα , που σώζεται μέχρι σήμερα ως θησαυρός στο Σκευοφυλάκιο της Μονής.

Η μονή καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 1821. Μέχρι τότε όμως υπέστη πολλές λεηλασίες, πυρπολήσεις και αρπαγές ζώων, τόσο από τους Τούρκους, όσο και από ποικίλες ληστρικές συμμορίες που λυμαίνονταν την περιοχή. Η σημαντικότερη από τις καταστροφές αυτές θα πρέπει να ήταν εκείνη του 1821, οπότε οι καλόγεροι μαζί με τον ηγούμενο Κυπριανό βοήθησαν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο στην νικηφόρα μάχη κατά των Τούρκων, που έγινε κοντά στην γέφυρα της Τατάρνας.

Το μοναστήρι ξανακτίσθηκε το 1844 όμοιο με το παλαιό. Μετά τις κατολισθήσεις του 1963, το καινούργιο μοναστήρι άρχισε να κτίζεται το 1969, όταν Ηγούμενος αναλαμβάνει ο μακαριστός αρχιμανδρίτης Δοσίθεος (Κανέλλος), ο οποίος θεωρείται και ο τέταρτος κτήτορας της μονής. Ο π. Δοσίθεος, ο οποίος εκοιμήθη στις 4 Ιανουαρίου 2023, υπηρέτησε ως Ηγούμενος το μοναστήρι της μετανοίας του για πάνω από μισό αιώνα και υπήρξε μια εμβληματική μορφή για την Ευρυτανία και όλη την Ορθοδοξία, με σημαντική συγγραφική και πνευματική προσφορά.

Πηγή [απόσπασμα]
Ιερά Μονή Παναγιάς Τατάρνας
Μοναστήρια της Ελλάδας | monastiria.gr